Tik Nasıl Geçer?

Kişilerin kontrol edemediği, düzensiz şekilde tekrar eden kompleks ya da basit hareketler tik olarak tanımlanır. Tik, Tourette Sendromu olarak da bilinir. Ancak tüm tikler Tourette Sendromu olarak değerlendirilmez. Genellikle tik sahibi olan kişiler, tik olarak gerçekleştirdikleri hareketi yaptıktan sonra rahatlar. Çünkü hareketi yoğun bir şekilde yapma ihtiyacı hissederler. Tiklerin neden ortaya çıktığı merak edilen konular arasındadır. Daha çok genetik faktörlere dayanır. Ayrıca nörobiyolojik, nörokimyasal, psikolojik ve çevresel faktörlerin de etkisi olduğu vurgulanmaktadır. Nörobiyolojik ve nörokimyasal faktörlerin etkisini gösteren bazı araştırmalar beynin belli bölgelerinde görülen hasarlara işaret etmektedir. Dopamin, serotonin ve noradrenalin salgılarında görülen sorunlar tiklere neden olabilmektedir.

Kişinin günlük hayatını oldukça fazla etkileyen tikler nasıl ortaya çıkar ve nasıl geçer? Faydalı olacağını düşünerek bazı önemli bilgileri paylaşıyoruz.

Tikten Kurtulmak Mümkün mü?

Tikler konusunda problem yaşayan herkesin merak ettiği ortak soru “Tiklerden kurtulmak mümkün mü?” sorusu olabilir. Öncelikle tiklerin nasıl olduğu ve türlerini tanımak gerekli olabilir. Tikler basit ve kompleks olarak iki şekilde görülebilir. Bu tikler motor ya da vokal kasların istemsiz olarak çalışmasıdır. Çoğu zaman kişi farkında değildir. Motor hareketlere bağlı tikler omuz kaldırma, dudakları hareket ettirme, göz kırpma şeklinde haftalar sürebilir. Vokal tikler ise esneme, öksürme gibi istemsiz gerçekleşen hareketleri kapsar.

Kompleks tikler ise ritmik ve amaca yönelik hareketleri kapsar. Örnek vermek gerekirse düz çizgi üzerinde yürüme, daire çizme, ekolali yani söylenen sözleri tekrar etme ya da koprolali (müstehcen konuşma) kompleks tikler arasındadır. Tiklere neden olan birçok faktör bulunur. Psikolojik ve çevresel etkenler tiklerin oluşmasında rol oynar. Tikler daha çok çocuklukta görülür ve zamanla geçer. Tikler nasıl geçer, merak edenler için belirtmek gerekir ki bu tiklerin organik ya da psikolojik kaynaklı olmasına bağlıdır. Organik tikler genellikle kalıcıdır ve Tourette Sendromuna dönüşebilir. Hatta 2018 yılında yayınlanan Hıçkırık filmi Tourette Sendromunu oldukça etkili bir şekilde konuyu ele almaktadır. Bu sendromda tikler ömür boyu sürer. Psikolojik tikler ise genelde geçicidir, bazen kendiliğinden ortadan kalkabilir.

Bazı durumlarda tik ve takıntı birbirine karıştırılır. Takıntı kişinin zihninde istem dışı oluşan düşüncelere karşı davranış geliştirmesidir. Kişinin takıntılarına bağlı olarak gösterdiği davranışlar tik olarak değerlendirilmemelidir. İkisi için izlenecek yol farklı olduğu için ayrımının yapılması önemlidir.

Çocuklarda Tik Nedenleri

Tik nasıl geçer, bununla ilgili öncelikle altta yatan neden tespit edilir. Psikoterapi ve gerektiğinde ilaç tedavisi birlikte yürütülebilir. Çocuklarda tikler nasıl geçer, ev dışındaki ortamlarda tik hareketinin devam edip etmediğine dikkat edilir. Neden olan etkenlerin uzaklaştırılması ve pozitif ortamlar yaratılması sağlanır. Vokal tikleri olan çocuklar için okulla iletişime geçilmelidir. Ayrıca tiklere karşı uyarma, ceza gibi faktörleri tiklerin daha çok artmasına sebep olur. Bu yüzden iyi iletişim kurulmalı, gerektiğinde profesyonel destek alınmalıdır. Çocuklarda görülen tiklerin temel nedenlerini kısaca sıralayabiliriz:

• Kalıtım
• Sosyalleşme sorunları
• Yoğun stres ve kaygı durumları
• Kontrolcü ve baskıcı aile tutumları
• İlgisiz ve sevgisiz yetişme ortamı
• Çocuğa karşı eleştirel yaklaşım, küçümseme, yargılama
• Çocuğun yapabileceğinden fazla sorumluluk verilmesi, kapasitesinin üzerinde bir şeyler beklenmesi
• Arkadaşları ve varsa kardeşleri ile kıyaslama
• Ortamın kaygı verici olması ve güvensiz hissetme
• Kardeş kıskançlığı
• Ailenin, tikler sebebiyle sürekli çocuğu uyarma ihtiyacı duyması

Basit gibi görünen bazı detaylar çocuklar için iz bırakabilir. Bunun sonucunda tikler kendini gösterebilir. Tikler çocuklar arasında yaygındır. 3-10 yaşları arasında görülme ihtimali yüksektir. Yapılan araştırmalar çocuklarda tik görülmesinde en büyük etkenin aile içi deneyimlere dayandığını gösteriyor. Evde boşanma yaşanmışsa, gergin bir ortam varsa çocuk sürekli ebeveyn tartışmalarına şahit oluyor ise tiklerle ilgili sorun yaşama ihtimali yüksektir.

Tikler çocukların sosyal çevrelerinde sorun yaşamalarına neden olur. Fiziksel olarak kendini rahatsız hissetmese de arkadaşları tarafından dalga geçildiğinde mir mutsuzluk sebebi haline gelir. Büyükler tarafından dikkat çekmek için tikleri kullandığı söylenebilir. Bütün bunlar çocuklar için yıpratıcıdır. Özellikle akran zorbalığı gibi durumların gündemde olduğu günümüzde tiklerden kaynaklanan sorunların çözülmesi için çocuğa mutlaka yardım edilmelidir. Ayrıca akran zorbalığı çocuklar için önemli bir stres kaynağıdır. Çocuğun kaygılarını artırarak, okula gitmek istememesine neden olacak kadar önemli bir konudur. Bu açıdan psikolojik kaynaklı tiklerin oluşmasında etkili olabilir.

Çocuklarda tik davranışlarının önlenmesi için evde sevgi ve anlayış görebileceği bir ortam yaratmak tedavinin önemli parçasıdır. Kardeşler arası dengeli davranma, ekran kullanımının azaltılması ve uyku düzeninin sağlanması önemlidir. Fazla internet kullanımı ve oyunlar çocukların psikolojik gelişimi için dezavantajlıdır. Bu da tiklerin ortadan kalkmasını engelleyebilir. Ayrıca çocuklar için fiziksel aktivite çok önemlidir. Açık havada etkinlikler, erken dönemde spora yönlendirme, ailece kaliteli zaman geçirme çocuklarda tikleri ortadan kaldırmak için etkili adımlardır. Geçici, basit tikler için uyararak dikkat çekmek yerine farklı alanlara yönlendirmek daha etkilidir. Psikoeğitimle beraber ev hayatındaki iyileştirmeler iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.

Yetişkinlerde Tik Nasıl Geçer?

Tikler daha çok çocukluk döneminde başlasa da yetişkinlerde de tik görülür. Kişilere stres, yorgunluk, heyecan ve panik yaratan aile, arkadaş, okul ya da iş ortamları gibi çevresel faktörler de tiklere neden olabilmektedir. Ailedeki baskıcı tutum, iş yerindeki Mobbing tiklere neden olan psikolojik faktörlerin ortaya çıkmasında etkilidir. Aynı zamanda, tiklere sahip kişilerde bazı psikolojik rahatsızlıkların görüldüğü de yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Kaygı bozukluğu gibi psikiyatrik rahatsızlıkların görülme riskini artırabilir. Gelip Geçici Tik Bozukluğu, tiklerin bazı dönemlerde görüldüğü ve daha sonra ortadan kalktığı tik bozukluğunu ifade eder. Kişide kalıcı psikiyatrik rahatsızlıklara sebep olmaz.

Davranışçı tedavi özellikle yetişkinlerde ve hafif tiklerde işe yaramaktadır. Tikin şiddeti fazla ise ve hayatı etkiliyorsa ilaç tedavisine başlamak gerekebilir. İlaç tedavisi süresi genelde tiklerin gidişatına göre düzenlenir.

Tiklerin oluşmasını tetikleyen çevresel ve ruhsal durumların keşfedilmesi tiklerin tedavisi için en önemli adımdır. Tikler hangi durumda, ne kadar sıklıkla ortaya çıkıyor tespit edilerek psikolojik destek ve gerekliyse ilaç uygulaması ile tedavi edilebilir.

Burun çekme tiki de basit tikler arasında yer alır. Burun çekme tiki nasıl geçer, bu tikten rahatsız olan kişiler için uygulanabilecek yöntemler önemlidir. Öncelikle burun tikinin nedeni ortaya çıkarılır. Soğuk algınlığı, grip ve sinüzit gibi enfeksiyonlar, bununla birlikte alerjiler nedeniyle burun tıkanıklığı varsa burun çekme tikine dönüşebilir. O yüzden tedaviye öncelik verilmelidir. Eğer burun çekme davranışı basit tikler kapsamında tekrar etmeye devam ediyorsa profesyonel görüş alarak sürece devam edilebilir. Tikler ile ilgili değerlendirme yapılırken günlük hayatı ne kadar etkilediği dikkate alınarak yöntem belirlenir.

Tikleri ortadan kaldırmak için uygulanabilecek psikoterapi yöntemleri için deneyimli bir uzmandan yardım almak önemlidir. Tıbbipiskoloji.com Ankara’da yaşayan danışanlar için deneyimli kadrosuyla hizmet vermektedir. Ankara Psikolog alanında araştırma yapıyorsanız Tıbbipiskoloji.com uzmanlığından faydalanabilirsiniz.