Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobi veya Sosyal anksiyete bozukluğu kısaca SAB olarak ifade edilir. Sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı duyma halidir. Bu nedenle de kişi, sosyal ortamlara girmekten kaçınır. Bu da yaşamını olumsuz etkiler. Sosyal fobi, sosyalleşmekten kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir anksiyete bozukluğudur. Tedavisi mümkündür. Sosyal fobisi olanlar ya da çevresinde sosyal fobi yaşayanlar için araştırmaya yapanlar; sosyal anksiyete nedir, nasıl giderilir gibi sorulara cevap arıyor. Detaylara bakarak konuyu özetleyelim.

Sosyal Fobi & Sosyal Anksiyete Nedir?

Sosyal anksiyete en sık görülen psikiyatrik hastalıklardan biridir. Psikolojide, bu durum patolojik kabul edilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, diğer insanların onlar hakkında olumsuz bir şekilde düşünmelerinden aşırı düzeyde korkarlar. Öyle ki; bunu düşünmeksizin hiç bir şey yapamazlar. Genellikle başkalarınıın yaklaşımlarını çok fazla gözlemlerler. Hissettikleri en ufak olumsuzlukta geri çekilirler. Özellikle hastalığın erken dönemlerinde toplum içine yeterince çıkmama da risk etmenleri arasındadır.

Sosyal Fobi Kimlerde Görülür?

Genellikle gençlik yıllarında başlayan sosyal anksiyete bozukluğunun ortaya çıkışında genetik faktörler, oldukça etkilidir. Daha önceden var olan mental bozukluklar da sosyal fobinin görülme olasılığını artırabilir. Çocukluk çağından itibaren aşırı çekingen olan kişilerde, gelecekte sosyal fobi & sosyal anksiyete gelişme riski daha yüksektir. Sosyal anksiyete, maddi durumu ve sosyal statüsü düşük, hiç evlenmemiş, işsiz ve düşük eğitim düzeyine sahip kişilerde daha sık görülmektedir.

Sosyal Fobide Ailenin Önemi

Bir kişide sosyal fobi olmasında genetik yatkınlık etkilidir. Araştırmalar gösteriyor ki; çocuk yetiştirme tarzı da bu konuda etkili bir basamak. Çok baskıcı ailelerde büyümek, hataların tolere edilmemesi, özgüvenin gelişememesi çocuğun ileride kendini başkalarının gözünde anlamlı bulma çabasını artırıyor. Diğer yandan ailenin yeterince sosyalleşmemesi, çocuğa sosyal ortam sunmaması da önemli bir etken.

Sosyal Anksiyete Belirtileri Nelerdir?

Bir kişide sosyal fobi olduğunu gösteren bazı işaretler vardır. Bunlara sosyal fobi belirtileri denir. Sosyal anksiyetenin fiziksel belirtileri genellikle yanakların aşırı derecede kızarması, aşırı terleme, titreme, kalp çarpıntısı ve mide bulantısını içerir. Bazı hastalarda kekemelik de görülür. Sosyal anksiyetenin psikolojik belirtileri ise aşağıdakileri içerir:

• Sosyal izolasyon

Sosyal fobisi olan kişiler, mümkün olduğunca sosyalleşmekten kaçınır. Kalabalıktan aşırı rahatsız olma, kalabalıkta tedirgin hissetme de eşlik eder.

• Hipervijilans

Kişi, özellikle dışarıdan gelen bir tehlike beklentisine karşı her şeye dikkat etmeye çalışır. Her an kendisine karşı bir bakış ya da arkasından konuşulduğu hissini taşır.

• Kendini Sevemez

Sık sık aşağılık duygusuna kapılma ve oldukça düşük özgüven de duruma eşlik eder.

Psikolog B. F. Skinner’a göre, fobiler kaçma ve kaçınma davranışlarıyla kontrol edilir. Örneğin, bir öğrenci sınıf önünde konuşurken sınıftan çıkabilir (kaçma) veya daha önce yaşadığı anksiyete atağı nedeniyle sözlü sunum yapmaktan kaçınabilir (kaçınma). Ana kaçınma davranışları, kendi imajını korumak ve başkalarının önünde yargılamaktan kaçınmak için patolojik veya kompulsif bir şekilde yalan söylemek gibi davranışları içerir. Küçük kaçınma davranışları ise bir kişi göz temasından kaçınma veya titremeyi belli etmemek için kollarını kavuşturma gibi davranışları içerir.

Utangaçlık ve Sosyal Fobi Arasındaki Farklar

Yoğun kaygı ve korku hissetme durumunda panik ataklar ortaya çıkabilir. Bu durumdan etkilenen bazı kişiler, sosyal etkinliklerde hissedilen kaygı ve korkuyu azaltmak için alkol tüketimi artırabilir veya tedavi amaçlı ilaçları doktorun bilgisi dışında kullanabilir. Sosyal fobisi olanların alkol, madde kullanımı veya reçetesiz ilaç tüketimi ile kendi kendini tedavi etmeye çalışmaları yaygındır. Sosyal anksiyete bozukluğu, kişinin başkaları tarafından olası bir incelemeye maruz kalabileceği ve kendini potansiyel olarak küçük düşürebileceği her türlü ortam ve durumdan korkmasına sebep olur. Aşırı sosyal izolasyona ve sosyal veya mesleki bozulmaya yol açtığı için normal “utangaçlığı” aşar. Sosyal fobisi olan biri belirli kendisinin potansiyel olarak küçük düşürücü ve utanç verici olarak gördüğü, ancak normalde hiçbir utanç verici yanı olmayan bir davranışı sergileyebilir, bunun sonucunda da aşağılanmış hissedebilir. Sonuç olarak, bu tür durumlardan kaçınmak için genellikle kendilerini toplumdan izole etmeyi seçerler.

Sosyal Fobi Tedavisi

Sosyal anksiyete bozukluğu tedavisi mümkündür. Zira, psikoterapi ve farmakolojik tedaviler ile iyileştirilen bir hastalıktır. Ancak en önemli konu bireyin sosyal anksiyete bozukluğuna sahip olduğunu kabul etmesi ve tedaviyi kabul etmesidir.

Sosyal anksiyete bozukluğunun ilk basamak tedavisi bilişsel davranışçı terapidir (BDT). SSRI’lar gibi bazı antidepresan ilaçlar ve anksiyolitikler sosyal fobi için etkilidir. Hastanın durumuna göre bazen tek başına psikoterapi, bazen ilaç tedavisi uygulansa da genelde başarı her ikisinin dengeli bir şekilde uygulanması ile gelmektedir.

Sosyal anksiyete bozukluğu, majör depresyon gibi diğer psikiyatrik bozuklukların gelişmesine neden olabildiği için erken tedavi çok önemlidir. Bireyler sosyal anksiyete bozukluğu tedavisinin uzun süreceğini kabul etmelidir.

Sosyal Fobi Tedavisinde Psikoterapi (BDT)

Sosyal anksiyete bozukluğu için ilk basamak tedavi bilişsel davranışçı terapidir (BDT).

Sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde kabul ve kararlılık terapisinin (ACT) kullanımını destekleyen bazı araştırmalar vardır. ACT, geleneksel BDT’nin bir dalı olarak kabul edilir. SAB’nin semptomları ile savaşmak yerine hoş olmayan semptomları kabul etmeyi ve ayrıca psikolojik esnekliği (değişen durumsal taleplere uyum sağlama, bakış açısını değiştirme ve rekabet eden arzuları dengeleme becerisi) vurgular. ACT, BDT’nin etkisiz olduğu veya reddedildiği durumlarda bu bozukluk için ikinci basamak tedavi olarak faydalı olabilir.

Bazı araştırmalar, sosyal beceri eğitiminin (SST) sosyal kaygıya yardımcı olabileceğini öne sürmektedir. Sosyal anksiyete bozukluğu için SST sırasında odaklanılan sosyal beceri yeteneklerine konuşma başlatma, arkadaşlık kurma, kişinin cinsel olarak ilgi duyduğu cinsiyetten bireyler ile iletişim kurması ve bir konuşma oluşturma ve atılganlık becerileri örnek verilebilir.

Sosyal Fobi İçin İlaç Kullanımı

Sosyal fobinin tedavisi için çeşitli farmakolojik ilaçlar, psikiyatri uzmanı tarafından önerilebilir. Sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde kullanılabilecek çeşitli ilaç türleri mevcut olmasına rağmen, seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) genellikle sosyal kaygının kalıcı semptomları için denenen ilk ilaç türüdür. Paroksetin (Paxil), sertralin (Lustral), essitalopram (Cipralex) ve fluvoksamin (Luvox) sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi için onaylanmıştır. Tüm klinik çalışmalarda plaseboya eşdeğer olan fluoksetin (Prozac) dışında, tüm SSRI’lar sosyal kaygı için az çok etkilidir. Paroksetinin, diğer seçeneklere kıyasla davranışlarda kayda değer derecede değişime neden olduğu gibi sosyal fobisi olan bireylerde dışa dönüklüğü arttırdığı görülmüştür.

Bahsedilen belirtilerden birini ya da bir kaçına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız uzman desteği için psikolog merkezi eşliğinde rehberlik alabilir, dilerseniz telefonla dilerseniz online olarak hemen iletişime geçebilirsiniz. Sıradaki DEHB nedir yazımızı okuyarak farklı bilgilere sahip olabilirsiniz.