Şema Terapi

Psikolojinin insan yaşamı üzerinde büyük bir etkisi vardır. Yaşanılan travmalar, karşılaşılan problemler ve yaşam tecrübeleri kişilerin günlük yaşantısını sağlıklı şekilde devam ettirmesinin önüne geçebilir. Bu yönde bireylere uygulanan pek çok terapi yöntemi vardır. bunlardan biri de şema terapisidir. Şemalar; bireylerin kendilerini, diğer insanları ve etraflarındaki dünyayı algılama ve anlamlandırma biçimi olarak ifade edilebilir. Kişinin hayatından karşılaştığı bir sorunla ilgili neler düşündüğü, kendini nasıl hissettiği ve içinde bulunduğu durumu değerlendirme biçimine göre sahip olduğu şemaları farklılaşır. Doğuştan getirilen özellikler ve erken dönemdeki yaşantılar da şemalar üzerinde büyük rol oynar. Şema terapisi oldukça etkili bir yöntemdir. Gittikçe uygulama alanı genişleyen şema terapi ile ilgili merak ettiğiniz birçok sorunun yanıtını yazımızın devamında bulabilirsiniz.

Şema Terapi Nedir?

Şema terapi, çeşitli psikolojik durum çerçevesinde kullanılan bir yöntem. Bu yöntemin geniş kullanım alanı kişilerin sık sık şema terapi kavramı ile karşılaşmasına neden oluyor. Peki, daha detaylı açıklamak gerekirse şema terapi nedir? 

Şema terapi, birçok psikoterapi ve gelişim modelini etkili biçimde bir araya getiren bütüncül psikoterapi modelidir. Şema terapiyi tanımlamada kullanılan bütüncül yapı kavramı içerisinde; bilişsel, davranışsal, psikodinamik, bağlanma ve gestalt modellerini barındırır. Gelsalt modeli, bilişsel süreçler içinde özellikle “algı” ve “algısal örgütlenme” konularında yoğunlaşmış psikoloji teorisi olarak ifade edilebilir. Şema terapi, insanı ve insanların karşılaştığı sorunları anlamaya yönelik bir çalışmadır. Şema terapi ile bu sorunlara çözüm üretmeye çalışılır. Sürdürülen bu çalışmada, bakış açısı oldukça geniştir. Bakış açısının geniş tutulması, danışanın içerisinde bulunduğu duruma farklı bakış açıları ile yaklaşılmasına olanak sağlar. Şema terapide, terapi sürecinde ortaya çıkan düşünce ve davranış yapılarını oldukça önem görür. Bunun yanı sıra şema terapide, duygusal değişim, deneysel teknikler, cinsel terapi  ve terapi ilişkisine de aynı ölçüde önem verilir. Şema terapinin çıkış amacı, kronik kişilik sorunlarına çözüm oluşturmaktır. Kronik kişilik bozukluklarına, borderline ve narsistlik örnek gösterilebilir.  Ancak şema terapinin günümüzde geldiği noktada etkili olduğu daha pek çok psikolojik sorun vardır. Örneğin; Kronik depresyon, çocukluk travmaları, suçlular, yeme bozuklukları, çift çalışmaları, madde kullanımı gibi. Bu örnekler daha da artırılabilir. Şema terapi insani bir yaklaşım olarak kabul edilir. Şema terapi, psikolojik bozuklukları patolojikleştirmez aksine normalleştirir. 

Şema Terapi Neyi Hedefliyor?

Şema terapi yöntemini uygulayan uzmanlar, terapiye başvuran bireylerin getirdikleri güncel problemleri inceler. Bahsi geçen bu problemlerin  arkasında hangi doyurulmamış çocukluk ihtiyaçları olduğunu değerlendirir. Bunun yanı sıra hangi şemalarının yer aldığını belirlemeye çalışırlar. Soruna sebep olan şemaların tespiti, terapi süreci için temeldir. Bu belirleme sonrasında ise, danışanın mevcut şema ile nasıl baş etmeye çalıştığını anlamak önem kazanır. Örneğin, hasta şemasını kabullenmiyor olabilir. Şemasından kaçıyor olabilir. Hatta şeması ile bir savaş halinde dahi olabilir. Bu davranışlar gözlemlendikten sonra, danışanın sergilediği tutumun kaynağı araştırılır. Çocukken yaşadığı bir travma bu durumun kaynağı mı yoksa başka bir durum ile mi danışan bu tutumu sergiliyor? 

Bunlardan biri ya da birkaçını uygulamak kısa süreli çözümler getirir. Uzun süreç değerlendirildiğinde  danışanın ruhsal problemlerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu nedenle danışanların şemalarıyla baş ederken nasıl bir yöntem izlediğini anlamak terapi süreci için oldukça önemlidir. Bu çerçeve dahilinde şema terapinin ve terapistin ana hedeflerini aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Terapiye başvuran danışanların uyum bozucu şemaları ve modlarını kendilerinin fark etmelerine yardımcı olmak. 
• Danışanlara bilişsel, yaşantısal ve davranışsal müdahaleler uygulayarak şemaları ile nasıl baş edebilecekleri hakkında onlara öncülük etmek. 
• Danışanın uyum bozucu şemalarını ideal biçimde yönetmesini sağlayarak yerine daha işlevsel şemaları inşa etmesinde destek olmak. 

Şemaları Değiştirmek Neden Zordur? 

Şemalar insanın tecrübe ettiği ve deneyimlediği olaylar çerçevesinde doğal şekilde gelişen unsurlardır. Bu noktada kişilerin çocukluk dönemleri şemaların oluşumunda büyük rol oynar. Şema terapi şemalar ile bireylerin farklı problemlerine çözüm bulmaya odaklanır.  Zaman içerisinde oluşan şemalar aslında bireyler tarafından daha rahat şekilde kontrol edilebilir. Fakat çocukluk döneminden kaynaklı oluşan şemaların kontrolü için aynısı söylenemez. Çünkü bireyler çoğu zaman çocukluk döneminde oluşan şemaların farkında olmaz. Kaynağını bilmez veya alışılmış bir hareket biçimi olarak yorumlayarak bu durumu irdelemez. Her ne kadar şema genel olarak rahatsız edici bir yapı oluşturmuş olsa da, bireyler şemaya bu gözle bakmaz ve güven alanı olarak kabul eder. Bu durumun asıl sebebini, kişilerin kontrol hissi oluşturur. Bu durum, kişinin çeşitli davranışlardan istese de kopmasına engel olabilir. sebeple kişi  çeşitli davranışlardan vazgeçmek istese de, aynı zamanda mevcut şemaları onun için iyi olmasa da kolaylıkla konfor alanından çıkamaz. Mevcut şemadan vazgeçmek demek bireyin daha önceden kafasında oturttuğu dış gerçekliklerin değişmesine ve yer yer tekrar sorulanmasına neden olur. Bu bilinmezlik, kişiler için korkutucu veya zorlayıcı olabilir.  Aynı zamanda çevresine karşı güven sorunları yaşamasına da neden olabilir. Bu anlayış ile şemaların değiştirilmesi zor alanlar olduğunu kabul etmek gerekir. Fakat yapılan doğru çalışmalar sayesinde şamalar zor da olsa değiştirilebilir. 

Şema Teslimi, Şema Kaçınması ve Şema Telafisi Nedir?

Şema terapi içerisinde farklı süreçler vardır. Bu süreçler, terapinin etkili olmasında ve doğru şekilde uygulanmasında önem taşır. Şema terapi hakkında merak edilen aşamalar aşağıdaki gibidir;

Şema Teslimi

Şema teslimi, devamlı bir şekilde tekrar edilen yapıları içerisinde barındırır. Bu kalıpların ortak özelliği yapıcı olmamalarıdır. Bu teslim, çocukluğun tekrar edildiği şekiller olarak da yorumlanabilir. Bahsi geçen şekiller, çocukluğu yetişkinliğe ve ardından da yetişkin yaşamına taşır. Kişilerin teslim süreci, tekrar edilen kalıplardan oluşabilir. Bu durum, şemayı güçlendiren ya da devamlı hale getiren olayları içerisinde barındırır. Özetle şema teslimi, şema ile eşdeğer davranmak, şemaya uymak ve şemayı destekleyici düşünceleri ortaya çıkarma eylemlerini kapsar. 

Şema Kaçınması

Şema kaçınması, kişinin mevcut şeması ile ilgili düşüncelerden kaçınması ya da bu şemayı önlemeye çalışması durumudur. Kaçınma, çoğu kişi için yaşamla başa çıkma yöntemidir. Fakat birey mevcut kaçmalardan kurtulmadığı sürece şemanın üstesinden gelme durumu askıya alınmış olur. Trapinin etkili olabilmesi kişinin kaçınma durumunu bırakması ile mümkündür. 

Şema Telafisi

Şema telafisi, karşı saldırı olarak da adlandırılabilir. Şema telafisi, şemanın beklentisinin tam tersi olarak kişilerin karşısına çıkar. Karşıt saldırı aslında şemanın üstesinden gelmek için önemli bir adımdır. Çünkü şemanın zıttının doğru olduğuna kişinin önce kendisini ve sonra da karşısındakini inandırması eylemlerini kapsar. Şema telafisi şemanın devamlılığı için büyük önem arz eder. 

Şema Terapi Nasıl Uygulanır?

Şema terapide önce kişinin şemaları tanımlanır. Kişinin mevcut durumu gözlemlenir. Aynı zamanda kişinin mevcut durumu ile nasıl başa çıktığı da inceleme konusudur. Peki, şema terapi nasıl uygulanır? Jeffrey Young, 11 şema tanımlamıştır. Bu 11 temayı da 6 kategori içerisinde incelemiştir. Kısaca şema terapi kategorileri aşağıdaki gibi listelenebilir.  

1. Temel Güvenlik

• Terk edilme
• Kuşkuculuk ve kötüye kullanma

2. Başkaları ile Bağlılık

• Duygusal yoksunluk
• Sosyal izolasyon

3. Özerklik

• Bağımlılık
• Dayanıksızlık

4. Özgüven

• Kusurluluk
• Başarısızlık

5. Kendini İfade Etmek

• Boyun eğicilik
• Yüksek standartlar

6. Gerçekçi Limitler

• Haklılık

Şema terapide tanımlanan şemaların her birinin bir kökeni vardır. Birey için uyum bozucu, tetikleme yaratan şemalar zaman içerisinde uygulanan terapi ile ortaya çıkarılabilir.

Ankara Şema Terapi

Şema terapi yöntemi ile kişiler kendilerini daha iyi anlama fırsatı bulur. Hayatlarında tıkalı kalan nokta ve köprüleri yeniden keşfetmeyi ve hayata entegre etmeyi içerisinde barındırır.  Bu anlayış ile Ankara Psikolog arayışı içerisinde olabilirsiniz. Uzman desteği almak ve bu uygulamadan yararlanmak için şema terapi Ankara araştırması yapıyor olabilirsiniz.  Tibbipsikoloji.com rehberliğinde uzmanlarla terapi yapmak için, telefon üzerinden veya online olarak randevu oluşturabilirsiniz.