Kişilik Bozukluğu

Kişilik bozuklukları uzun dönemli, şiddetli ve dirençli düşünce ve davranış kalıplarıyla karakterize olmuş zihinsel bozukluklar olarak tanımlanmaktadır. Genellikle, ergenlikte ya da gençlik döneminde ortaya çıkma eğilimdedir. Ama hem ergenlikte hem gençlikte de görülebilir. Kişilik bozukluğuna sahip kadın veya erkeklerde; aile, özel ve sosyal hayat için yaşam kalitesini engelleyen davranışlar ortaya çıkar. Kişilik bozuklukları, kendi grubunda yer alan şiddetli zihinsel bozuklukların arasında yaygın olanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki, tam olarak tanımlarsak kişilik bozukluğu nedir?

Kişilik Bozukluğu Nedir?

Sosyal fobi & sosyal anksiyete, narsistik yapı gibi farklı tanımları sıklıkla duyarız. Kişilik bozukluğu, kişinin içinde yaşadığı kültür ve sosyal çevrenin beklentilerinden önemli ölçüde sapan sürekli davranış ve iç yaşantı örüntüsüdür. Bu örüntüyü daha iyi anlamak için aşağıdaki alanlara bakmak gerekir. Çünkü aşağıdaki alanlarda kendini gösterir.

• Biliş: Kişi, kendini ve başka insanları ya da olayları algılama ve yorumlama konusunda gerçeklikten sapar.
• Duygudurum: Duygusal tepkilerin görülme sıklığı, yoğunluğu, değişkenliği, uygunluğu dikkat çekicidir.
• İşlevsellik: Bireyler arası işlevsellik beklendiği gibi değildir.
• Dürtülerin Kontrolü: Kişi, bu konuda da zorlanır. Bu nedenle de çevresi zararlı olabilir.

Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

Kişilik bozukluklarının ana nedeni hakkında pek çok farklı görüş bulunmaktadır. Bununla birlikte çocukluk çağı travmalarının genetik ve çevresel etkiler tarafından tetiklenmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Kişilik bozukluğu terimi halk arasında yerli yersiz kullanılsa da patolojik bir durumdur. Bu durumun hemen her hastada görülen bazı ortak özellikleri vardır. Söz konusu özelliklere kişilik bozukluğunun göstergeleri denir. Bunlardan bazılarını listeleyelim:

• Patolojik kişilik özellikleri, kişilik bozukluğuna sahip birey tarafından genellikle normal olarak algılanır ve bundan şikayetçi değildir. Hastalar, değişmek istemezler. Daha çok çevreyi kendilerine uydurmayı isterler. Çevreyle bu anlamda bir çatışma içindedirler. Eklemek gerekir ki; kişilik bozukluğundaki belirtiler, belirli bir süre, kişi veya ortamla sınırlı değildir. Sürekli devam eder ve bireyin bu durumu, neredeyse her ortam ya da toplulukta kendisini gösterir.

• Kişilik bozukluğu belirtilerinden en önemlisi, hastanın diğer insanlardan izole hissetmesidir. Bu duruma depresyon ve kaygı da eşlik edebilir.

Kişilik Bozukluğu Türleri

Kişilik bozukluğunun belirtileri benzerdir ama bu hastalığın da kendi içinde türleri vardır. Amerikan Psikiyatri birliği tarafından ilk kez 1952 yılında yayımlanan DSM mental bozuklukları sınıflandırma sistemine göre kişilik bozuklukları 3 küme altında toplanır ve 10 kategoriye ayrılır. En sık görülen kişilik bozukluğu bağımlı, histriyonik, obsesif kompulsif, antisosyal ve borderline kişilik bozukluklarıdır. Bunları genel hatları ile özetleyelim.

Küme A: Şüpheci Kişilik Bozukluğu

Yaygın görülen kişilik bozukluklarını içine alan bir kümedir. Bu türdeki kişilik bozuklukları aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

Paranoid veya Paranoyak Kişilik Bozukluğu

Yeterli bir dayanağı olmadan başkalarının kendisini kandırdığından, aldattığından veya kendisine zarar verdiğinden kuşkulanır. Sürekli olarak etrafındakilerin kendisine olan bağlılığı ya da güvenirliği üzerine temelsiz kuşkuları vardır. Asla sır vermez. Sıklıkla aşağılandığına ya da beğenilmediğine inanır. Kindardır ve öfke ile ani tepkiler verebilir.

Şizoid Kişilik Bozukluğu

Ailesinin bir parçası olmaktan hoşlanmaz. Aile, onun için adeta bir yüktür. Yakın ilişkilere girmez veya kaçar. Hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğler. Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaş ya da sırdaşı yoktur. Başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünür. Duygusal soğukluk, kopukluklar ya da tekdüze bir duygulanım gösterir. Cinsellik yaşamaya karşı ilgisi olsa bile çok azdır.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

Davranışları etkileyen ve kültürel değerlere uyumlu olmayan batıl inançlara çok bağlıdır. · Olağandışı algısal beyanlar veya bedensel illüzyonlar iddiasında bulunur.

Küme B: Duygusal Dürtüsel Kişilik Bozuklukları

Duygusal dürtüsel kişilik bozuklukları da aşağıdaki şekilde kategorize edilir.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Tutuklanması için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunur. Yasalara veya genel kabul görmüş toplumsal davranış biçimlerine ısrarla ayak uydurmaz. Sürekli yalan söylemek, takma isimler kullanmak, saldırganlık sıklıkla başvurduğu yöntemlerdir. Gelecekle ilgili planları yoktur. Kendisinin ya da başkalarının güvenliğini umursamaz. Başkasına verdiği zarar ötürü vicdan azabı duymaz.

Histrionik Kişilik Bozukluğu

İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsızlık hisseder. Başkalarıyla olan etkileşimi çoğu zaman baştan çıkarıcı davranış örüntülerine sahiptir. İlgiyi üzerine çekmek için sürekli olarak fiziki görüntüsünü kullanır. Kolay maniple olur.

Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu

En sık rastlanan kişilik bozukluğu türlerinden birisidir. En büyük korkusu terk edilmektir. Bunun olmaması için kendinden ödün vererek, çaba sarf eder. Diğer insanları gözünde aşırı büyütür ya da tam tersi yerin dibine sokar, nefret eder. Sıklıkla kimlik karmaşası yaşar. Yineleyen intiharla ilgili davranışlara sahiptir. İntihar girişimleri ile göz korkutmalarda bulunur. Kendini sürekli boşlukta hisseder ve yoğun stres duyar.

Narsistik Kişilik Bozukluğu

Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi ihtiyacı içindedir. Özel birisi olduğuna ve ancak başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık edebileceğine inanır. Sürekli bir beğeni ihtiyacı içindedir. Her şeyin en iyisini hak ettiğine yürekten inanır. Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanırken, amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarından ustalıkla yararlanır. Empati yapamaz, kıskançtır.

C Kümesi: Endişeli

Endişe kaynaklı olan davranış bozuklukları söz konusudur. Çekingenlik, bağımlılık ya da takıntılı olmak gibi kendini gösterir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu

Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınır. Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla yakınlaşmaz hatta iletişim kurmaz. Alay konusu olma korkusuyla yakın ilişkilerde iyi değildir, yakın ilişki kurmaktan kaçınır. Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağı üzerine sık sık düşünür. Kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak görür. Kendini sevmez.

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik kararlarını dahi vermekte güçlük çeker. Yaşamının çoğu alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duyar. Bir ilişki sonlandığında, bir destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer. Yalnız kalmaya katlanamaz. Başkalarının desteğini ve sevgisini kazanmak için yanlış şeyler yapabilir. Kendi başına kalma veya ölüm korkusu taşır.

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Toplumda en sık rastlanan kişilik bozukluğu türlerinden birisidir. Yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralamalar yapar. İşin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterir. Boş zaman etkinliklerinden ve sosyal çevresinden yoksun kalacak derecede kendisini işe ya da üretkenliğe adar. Ahlaklı olmak, doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanının sesini aşırı dinler. Özel bir değeri olmasa bile eskimiş şeyleri kolay kolay elden çıkarmaz. Tam olarak kendisinin yaptığı gibi iş yapmayan insanlarla çalışmaktan hoşlanmaz veya görev dağılımı yapmaz.

Ankara Psikoloji ile Kişilik Bozukluğu

Terapi ne demek, kişilik bozukluğu nasıl tedavi edilir, narsistler düzelebilir mi gibi soruların yanıtları için araştırma yapıyorsanız bir psikolojik danışmanlık merkezi arayışında olmalısınız. Ankara psikolog ihtiyacı için Tibbipsikoloji.com’dan destek alabilirsiniz. Alanında uzman psikologlardan yardım alarak yaşam kalitenizi artırabilir, kendinizi daha hissedebilir ve çevrenizdekiler için daha faydalı olabilirsiniz.