Gaslighting Nedir?
İnsan zihni ve duyguları sınırsız kombinasyonlarla benzersiz ilişkiler kurar. Bazen bu ilişkiler, hem birey hem de çevresi hatta tüm toplum için faydalı olurken bazen maalesef zararlı olabilir. Gaslighting adı verilen tanımlanmış bir manipüle tekniği de buna örnek olarak verilebilir. Kurbanını seçen birey, onun üzerinde koşulsuz bir kontrol istediğinde kişinin kendisine bile güveni kalmamasına çabalar. Toplumda farklı kesimlerden pek çok insan eşi, sevgilisi, arkadaşı ya da ebeveynleri tarafından Gaslighting manipülasyonuna uğrayabilir. Peki, detaylı bir şekilde açıklamak gerekirse; Gaslighting nedir?
Gaslighting Hakkında
Gaslighting; bireyi, kendi akıl sağlığından şüphe edecek kadar manipüle etmektir. Gaslighting’e maruz kalan kişi, kendisinde bir sorun olduğuna inanmaya başlar. Bir süre sonra yanındaki bu kişiye sınırsız güvenle kendini koruyabileceğine inanır. Ona koşulsuz bir ihtiyaç duyduğu fikrine kapılır. Çünkü kendi iradesi, zihinsel yeterliliği ortadan kalmıştır. Oysa gerçekte kişiden bir sorun yoktur. Partneri, onda bir sorun olduğuna onu ikna etmiştir. Peki, bunu nasıl yapar?
Gaslighting Nasıl Anlaşılır?
Bir kişi tarafından gaslighting manüpülasyonu ya da duygusal istismarına uğrayan kişilerde bazı ortak özellikler ortaya çıkar. Bunlar;
- Sürekli yanlış bir şey yapacağına inanmak
- Kendi başına karar verme becerisinin olmadığını düşünmek
- Sürekli eksik hissetmek
- Gaslighting uygulayan kişi tarafından fazla alınganlıkla suçlanmak
Gaslighting Uygulayanın Amacı Nedir?
Bu konuda bazı çalışmalar yapılmış. Hepsinde de görülmüş ki; Gaslighting uygulayan kişi karşı tarafa zarar verdiğinin bilincinde. Yani bilerek onu manipüle etmek isteğindedir. Amacı, genellikle tam bir kontrol sağlamaktır. Kişinin karar verme mekanizmasını dahi ele geçirmek ister. Gaslighter, duygusal olarak manipüle ettiği kişinin zayıflığından güç alır. Kendisine olan koşulsuz güvenden beslenir.
Gaslighting Uygulanan Kişi Ne Yapmalı?
Çevrenizde gaslightinge uğradığına inandığınız biri varsa ve ona yardım etmek istiyorsanız mutlaka onunla iletişimde kalın. Çünkü, kendisi ile ilgili tek geri bildirim kaynağı gaslighting uygulayan kişi olmamalıdır. Yakınınıza sağlıklı bir ilişkide iletişimin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi verin. Onunla sohbet edin.
Kişi, bu durumdan kurtulmak için kendisini manipüle eden kişiden uzak kalmalı ve ilişkisini kesmelidir. Bu konuda yakınlarından yardım alabilir.
İlişkiyi bitirdikten sonra yalnızlık duygusu, kayıp duygusu yaşıyorsa da psikolojik destek almalıdır.
Gaslighter Kurbanına Neler Yapar?
Burada manipüle edilen kişiye kurban, manipüle eden kişiye de Gaslighter denilebilir. Gaslighter, kurbanına genellikle benzer tekniklerle yaklaşır. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir;
Sende Bir Sorun Var!
Kişiye sürekli, kendisinden şüphe etmesi gerektiğini öğütler. Sende bir sorun var, algısını empoze eder. Adeta kendisi çok normal ve sağlıklı bir düşünüş halinde iken kurbanı anormalmiş gibi davranır. Hem sözleri hem de beden dili ile bunu destekler. Bazen küçük ilüzyonlarla başkalarının da desteklemesini sağlar.
Sürekli Eleştiri
Kurban seçtiği kişi, çoğunlukla eşi ya da sevgilisidir. Bu kişiyi sıklıkla ve hemen her konuda eleştirir. Kendisine olan güvenini tamamen ortadan kaldırmak ister.
Delirdiğine İnandırmak!
Halk arasında “delilik” olarak adlandırılan ve akıl sağlığının yerinde olmadığına işaret eden durumun kişide oluştuğuna dair bazı söylemlerde bulunur. Bunu kanıtlamak için tamamen kendinin planladığı sahneler sergiler. Örneğin kadın, yemeğin altını kapatmak için mutfağa gider. Adam, arkasından gidip ocağın altını tekrar açar. Yemek yanınca da “bak gördün mü ne yaptığını hatırlamıyorsun, bu durum tehlikeli olmaya başladı, ev yanabilirdi” der.
Arkadaş Çevresini İkna Etmek
Gaslighter, duygusal olarak manipüle ettiği kişinin arkadaş çevresinden uzak olmasını ister. Onlarla iletişime geçerek, kişi hakkında yalanlar söyler ya da dedikodu yapar. Böylece diğerlerinin kurbanından soğumasına, uzaklaşmasına neden olur. Amacı, ona yardım edecek kimsenin kalmamasıdır.
Gaslighter Uygulayanların Ortak Özellikleri
- Yalan söylemek
- Dedikodu yapmak
- Eleştirmek
- Değersizleştirmek
- Küçümsemek
- Ciddiye almıyor gibi yapmak
- Yalnızlaştırmak
Gaslighter Tarafından Uygulanan Yöntem
Bir gaslighter, kurbanına hayranlıkla yaklaşır. Önce ona müthiş bir hayranlık duyar. Kişiyi adeta göklere çıkarır. Kendini onun yanında mükemmel hissetmesini sağlar. Kişinin bu konudaki tam güvenini hissettikten sonra onu kendisinde bir sorun olduğuna inandırmaya başlar. Bu sürecin sonunda da onu terk etmiş numarası yapar. Burada kurban, çoğunlukla gaslighter’dan özür diler ve yardım ister. İşte bu durumda gaslighter için artık hedefe ulaşılmıştır.
Gaslighting Tedavisi
Bir psikolojik problemin tedavisi ancak bu konuda uzman kişilerce yapılabilir. Gaslighting tedavisi için de psikolog ya da psikiyatri uzmanı ile ilerlemek ve bir yol haritası çizmek gerekir. Tedavinin nasıl olacağı, kişiye özeldir. Bununla ilgili bir genel plandan bahsetmek zordur. Ancak gaslighting uygulayan kişilerin kendi isteği ile bu durumdan kurtulma isteği maalesef pek görülmez. Daha çok kurbanlarının destek almak üzere ilerlediği gözlenir.
Gaslighting Örneği
Bunu açıklamadan önce 1944 yılında çekilmiş harika bir filmden bahsetmek gerek. Filmin adı, Işıklar Sönerken şeklinde Türkçe’ye çevrilmiş. Orjinal adı ise Gaslighting. Bu filmde, ilk sahnelerde birbirini seven bir çift var. Ancak zamanla erkek, kadının kendisinin aklını yitirdiğine inanmasını sağlıyor. Onu sürekli olarak manipüle ediyor. Sonunda buna inanan kadın, tüm yaşam kontrolünü erkeğin eline veriyor. Bu film, Gaslighting hakkında çarpıcı bir örnek sunar. Bu filmin konusunun ise temelde 1930’larda oynanan bir tiyatro oyunundan geldiğini eklemek gerek.
Anksiyete, sosyal fobi, çocukluk çağı travmaları gibi pek çok sorunu terapi alarak üzerinizden atabilirsiniz. Psikolog desteği ile gaslighting ve onun gibi başka manipülasyonların sizde yarattığı etkilerden arınabilirsiniz. Yanlış bir insanla karşılaşmış olmanız hayatınızın kalanını olumsuz etkilemek zorunda değil.
